Cień

odpowiada negatywnej osobowości ogarniającej sobą wszelkie cechy, których istnienie jest nam przykre czy odczuwane jako godne ubolewania. Jung podkreśla, że: „integracja cienia, to znaczy uświadomienie sobie nieświadomości osobniczej stanowi pierwszy etap procesu analitycznego – bez niego niepodobna poznać animy i animusa. Cień można sobie uświadomić jedynie w stosunku do kogoś drugiego, animę i animusa tylko w stosunku do partnera płci przeciwnej, bo tylko w nim ich projekcje są skuteczne. Jeśli dojdzie do zadzierzgnięcia takiego związku, w wypadku mężczyzny powstaje – jak powiada Jung – triada, która w jednej trzeciej jest transcendentna: oto bowiem rodzi się związek złożony z męskiego podmiotu, przeciwnego mu podmiotu płci żeńskiej i transcendentnej animy. W przypadku kobiety związek ów tworzą elementy przeciwne. Czwartym członem brakującym triadzie do Całkowitości jest w wypadku mężczyzny ów archetyp starego mędrca […], w wypadku kobiety – chtoniczna matka. Te cztery składniki stanowią Czwórcę, na poły immanentną, na poły transcendentną, to znaczy archetyp, który określiłem mianem czwórcy małżeńskiej.” (C. G. Jung)

*Więcej na ten temat w dziale: „Koncepcja Junga”